Kỹ thuật trồng và chăm sóc mai
1. Lên líp và mương rãnh thoát nước
Do cây mai không hợp với vùng đất thấp, đất có mạch nước ngầm dâng quá cao, đất thường xuyên bị ngập úng. Nếu trồng mai trong thế đất như trên thì phải lên líp, thông thường bề ngang líp chỉ cần rộng từ 1-1,2m để ương mai con (khi lớn bứng trồng vào chậu).
Giữa hai líp mai sát nhau nên có mương, rãnh để thoát nước để tránh bị ngập úng cho vườn mai.
2. Phương pháp nhân giống
a. Nhân giống hữu tính: trồng bằng hột. Ưu điểm: số lượng mai con nhiều, không tốn kém, không mất nhiều công sức. Nhược điểm: Cây mai thường không mang những đặc tính tốt của cây mẹ (hoa nhỏ, ít cành hơn, màu sắc có khi khác với cây mẹ...).
b. Nhân giống vô tính: bằng cách chiết cành, ghép cành hoặc giâm cành. Ưu điểm: Cây con giữ được trọn vẹn những đặc tính của cây mẹ, nhưng không thể sản xuất đại trà với số lượng lớn.
* Chiết cành: Chọn một cành nhỏ của cây mai mẹ, cắt một khoanh vỏ có chiều dài khoảng 3-4 phân, cố tránh đừng để vết cắt phạm vào phần gỗ bên trong, bóc khoanh vỏ đó đi. Sau đó, dùng hỗn hợp đất với phân chuồng hoai nhào cho dẻo rồi ốp chặt vào xung quanh vết cắt, bên ngoài dùng vải dày, bao bố hoặc xơ dừa bó lại cho thật chặt. Hàng ngày phải năng tưới nước cho bầu đất đó được ẩm cho đến vài ba tháng sau, khi bầu đất có nhiều rễ con bắn ra ngoài là lúc cắt nhánh đó rời khỏi cây mẹ.
Để chiết và ghép mai cần có kỹ thuật và sự khéo léo
* Ghép cành (tháp cành, tháp cây): là dùng cành của cây mẹ đem ghép vào cây mai khác để tạo cây mai mới mang những đặc tính của cây mai mẹ. Có một cách ghép khác là ghép mắt (lấy mắt lá, chồi non từ cây mẹ để ghép sang một cây khác làm gốc ghép).
* Ghép tam giác: Lấy một cây mai làm gốc ghép, lựa một chỗ trên gốc cây để ghép cành hay ghép mắt, dùng mũi dao nhọn rạch một hình tam giác nhỏ tương đương hột bắp rồi bóc lớp vỏ đó ra.
Dùng dao bén tách ra một chồi nhỏ hay một mắt lá của cây mai mẹ đem áp vào tam giác vừa được lột vỏ của gốc ghép. Sau đó, dùng dây vải hoặc băng keo băng mắt ghép lại. Sau vài tuần, thấy chồi ghép hay mắt ghép xanh tươi có nghĩa là thành công.
Một gốc ghép có thể ghép được nhiều chồi hay nhiều mắt ghép. Ta thấy một cây mai ghép có nhiều màu hoa khác nhau chính là do cách ghép này.
* Ghép nêm: Dùng dao vạt hình cái nêm trên cành ghép và hình lỗ nêm trên gốc ghép (hay làm ngược lại) rồi ráp khít hai bộ phận trên lại với nhau. Yêu cầu là cành ghép và gốc ghép phải có đường kính bằng nhau hay gần bằng nhau và cả 2 cây phải có độ tuổi ngang nhau mới tốt.
Đặt 2 mối khít với nhau, ta dùng dây cao su hoặc dây nylon quấn chặt bên ngoài vết ghép cho chắc chắn.
Nên ghép cây vào mùa mưa, vì đây là mùa cây đang dồi dào sinh lực. Tại gốc ghép, chọn nơi vỏ cây tươi tốt để tạo chỗ ghép, như vậy mắt ghép mới hy vọng đạt được thành công, vì nơi ấy nhựa nguyên lưu thông tốt. Việc ghép phải thực hiện càng nhanh càng tốt, để lâu nhựa sẽ khô, ghép không có kết quả.
Clip hướng dẫn ghép mai:
Sưu tầm
3. Chăm sóc mai
* Tưới nước: Cây mai tuy chịu được nắng hạn, nhưng không có nghĩa là có khả năng chịu hạn cao. Trong mùa nắng, ta nên chăm lo tưới nước. Với mai trồng đại trà ngoài vườn, mỗi ngày hoặc cách ngày tưới nước một lần mới tốt. Tưới thẳng vào gốc và xịt nước với tia nhỏ lên khắp tán lá lại tốt hơn. Nên tưới vào lúc sáng sớm (trước 9 giờ) hoặc tưới vào lúc chiều mát.
Chăm sóc mai cần có sự cẩn thận, tỉ mỉ
Vào mùa mưa, mai trồng trong vườn không cần tưới cũng được, trừ trường hợp nhiều ngày nắng gắt kéo dài thì phải tưới nước để giữ đất đủ ẩm. Mai kiểng trồng trong chậu thường bị khô nước vì đất chứa trong chậu quá ít nên không giữ ẩm được lâu. Do đó, mai kiểng trồng trong chậu phải tưới nước mỗi ngày, ngày tưới 2 lần (sáng, chiều).
Phải chú ý đến độ rút nước của từng chậu, nếu thấy có tình trạng úng nước phải dùng que nhỏ thông ngay, nếu để lâu cây mai sẽ bị chết vì bộ rễ bị hư.
* Bón phân: Trồng mai phải bón phân, nhất là đối với cây trồng trong chậu, sau khi tỉa cành tạo dáng cần bón phân cho mai sinh trưởng tốt về cành lá.
Lúc này yêu cầu đạm và lân nhiều hơn, kali ít cũng được. Có thể dùng phân Đầu Trâu NPK 20-20-15TE, xới đất lên bón, lấp đất lại. Lượng bón mỗi lần không cần nhiều: khoảng 40-50 g/chậu chứa 50-60kg đất (đối với cây trồng ngoài đất lượng bón tương tự như trong chậu nhưng bón xa gốc cây, khoảng rìa ngoài của tán cây), tưới đủ nước thường xuyên (trong mùa khô). Mỗi tháng bón 2-3 lần, quan sát thấy cây ra lá, cành lá xum xuê là được. Nếu thấy lá quá đậm thì giảm số lượng cũng như số lần bón xuống.
Vào mùa mưa từ tháng 6-10 dương lịch, dùng NPK Đầu Trâu 13-13-13TE để bón, mỗi lần bón 40-50g/chậu chứa 50-60kg đất, 15-20 ngày bón một lần. Bón các loại phân trên đã cung cấp đầy đủ các chất đa lượng và vi lượng cho mai. Tuy nhiên khi thay đất hoặc sau 3-4 tháng kể từ khi thay đất có thể bón thêm phân chuồng: phân bò, heo, gà vịt đã ủ kỹ kết hợp với tro trấu cũng rất tốt.
Khi kết thúc mùa mưa: khoảng giữa tháng 11 dương lịch, tiến hành xem lại dáng cây, cành lá, có thể tỉa lại một lần nữa rồi chỉ tưới nước dưỡng cây.
* Diệt cỏ dại, bắt sâu: cỏ dại tranh ăn chất bổ của phân được bón vào đất, vì vậy cần phải tiêu diệt ngay. Nên diệt cỏ vào trước mùa mưa hàng năm. Về sâu bệnh, cây mai có đặc tính kháng bệnh cao, nên ít bị sâu rầy phá hại, thế nhưng không phải là không có. Chúng ta nên quan sát, nếu phát hiện có sâu rầy thì nên tận diệt ngay. Một số sâu, rầy chính hại cây mai: sâu đục thân, rầy bông, sâu tơ, sâu nái.
4. Lặt (trẩy) lá mai
Việc này ảnh hưởng rất lớn đến việc nở hoa đúng Tết của mai. Thời gian để trẩy lá mai không nhiều, giải quyết xong trong ngày mới tốt, nếu kéo dài thì mai sẽ nở hoa không đúng ngày.
Lặt lá mai chuẩn bị cho ngày tết
Có 2 cách trẩy lá mai: Cầm lá trẩy ngược ra sau, có ưu điểm tốn ít sức, nhanh nhưng có nhược điểm dễ kéo theo một đoạn dài vỏ cành cây làm hư hại nụ hoa và cành hoa; cách thứ hai là cầm lá kéo theo chiều của chiếc lá, ưu điểm gặp cuống dai cũng không bị xước vỏ, nhưng tốn nhiều sức, đối với những đọt non dễ bị đứt đọn do kéo quá sức.
Muốn cây mai trổ sai hoa thì phải trẩy sạch hết lá non lẫn lá già, miễn là đừng gẫy ngọn cành là được...
Kỹ thuật giúp mai ra hoa đúng Tết
Từ ngày mai bị tuốt hết lá (thông thường là từ ngày rằm tháng Chạp) trên các cành mai đã chớm xuất hiện những nụ hoa nhỏ bằng nửa hạt gạo, những nụ hoa này thường từ các nách lá. Mỗi nụ như vậy lớn dần lên thành một cái hoa to thường gọi là hoa cái có lớp vỏ lụa bao kín bên ngoài. Trong hoa cái có nhiều nụ nhỏ.
Cần phải có sự tính toán cụ thể và chăm sóc đặc biệt để mai nở đúng dịp tết
Tính từ ngày vỏ lụa của hoa mai xuất hiện cho đến lúc nở là 7 ngày. Như vậy, nếu thời tiết trong những ngày cuối năm ấm áp, mà vỏ lụa của hoa bung ra đúng ngày 23 tháng Chạp, thì có hy vọng đúng đêm Giao thừa hoa mai đã bắt đầu nở lác đác.
Xác định ngày trảy lá mai: Muốn hoa nở đúng Tết chúng ta phải tính toán kỹ nên trảy lá vào ngày nào:
1. Tính toán về thời tiết:
Từ ngày 10 tháng Chạp ta nên chú ý những điều sau:
- Nếu biết trước nửa tháng cuối năm nắng sẽ tốt, khi trời ấm áp thì chắc chắn hoa mai sẽ nở sớm. Ta sẽ trảy lá trễ.
- Nếu biết trước nửa tháng cuối năm sẽ có mưa to hay khí trời chuyển lạnh thì năm đó mai sẽ nở hoa trễ. Ta phải trảy lá sớm.
2. Quan sát nụ hoa trên cây:
Cần quan sát nụ hoa đã xuất hiện trên cây trước khi trảy lá ra sao để định ngày trảy lá cho đúng:
- Nếu thấy nụ hoa còn nhỏ, với mai vàng 5 cánh phải trẩy lá vào ngày 13 tháng Chạp.
- Nếu thấy nụ hoa hơi lớn, với mai vàng 5 cánh, phải trẩy lá vào ngày rằm hoặc sang ngày 16 tháng Chạp.
- Còn thấy nụ hoa đã lớn, độ 3-4 ngày nữa sẽ bung vỏ lụa nên lùi ngày trẩy lá đến 18, 19 hoặc 20 tháng Chạp.
Tóm lại từ ngày 10 tháng Chạp chúng ta nên quan sát nụ hoa từng cây mai lớn nhỏ ra sao rồi kết hợp với thời tiết để tính toán ngày nào tiến hành trảy lá mai. Việc tính toán sao cho đúng ngày "Đưa ông Táo về trời" (ngày 23 tháng Chạp) hoa cái bung vỏ lụa là được.
Với loại hoa mai nhiều cánh, sau khi tính toán kỹ theo cách trên, ta nên trảy lá trước thời hạn hoa 5 cánh khoảng 1 tuần. Cũng nên lưu ý là sau ngày trảy lá mai, ta nên theo dõi sự biến động của thời tiết bên ngoài ra sao: Nếu thấy khả năng mai nở muộn thì nên thúc mai bằng cách hòa loãng phân NPK (10 lít nước cho 1 muỗng canh phân) tưới cho cây để thúc cây nở hoa sớm. Ngược lại, trời đang nắng hạn mà đổ mưa rào thì hoa mai sẽ nở sớm, cần hạn chế số lần tưới nước trong ngày, chỉ tưới vào cữ trưa với lượng vừa phải. Đồng thời, gặp nắng trở lại ta nên đem mai ra phơi nắng để hãm chúng không nở sớm.
Một số mô hình trồng mai tiêu biểu
Nghề trồng mai đã đem lại cuộc sống sung túc cho nhiều gia đình. Anh Nguyễn Thành Sơn (Ba Sơn) là một tỷ phú trồng hoa mai ở phường Linh Đông, quận Thủ Đức, thành phố Hồ Chí Minh. Từng “nghèo rớt mồng tơi” nhưng cây mai đã giúp anh đổi đời. Trong vườn hoa của anh có đủ các loại mai như: mai trắng, mai huỳnh tỷ, hồng mai, mai tai giảo. Hiện nay, anh đã thành lập cơ sở Mai ghép Ba Sơn. Có trong tay tiền tỷ, nhưng anh vẫn ngày ngày bên hoa từ sáng đến tối.
Anh Ba Sơn bên vườn mai tỷ đồng của mình
Anh Ba Sơn tâm sự: “Hầu hết người trồng hoa đều có bí quyết riêng, nhưng có một điểm chung là phải yêu nghề, chịu khó, kiên nhẫn, chăm chút từng “thế đứng”, “dáng ngồi” của cây. Phải yêu hoa mới đủ sức tập trung hàng giờ, hàng ngày để tạo dáng một cây ưng ý”.
Từ một thợ hồ nghèo khó, giờ đây anh Nguyễn Thanh Tùng tại ấp Phong Thuận, xã Tân Mỹ Chánh, thành phố Mỹ Tho, tỉnh Tiền Giang cũng đã trở thành tỷ phú nhờ trồng và kinh doanh mai kiểng. Năm 2004, anh khởi nghiệp với vườn mai trên diện tích 2.000m2 đất nhà, trồng vài trăm gốc mai để phục vụ dịp Tết. Những năm về sau, công việc làm ăn phát đạt anh thuê thêm 1.500 m2 đất để mở rộng vườn mai, trồng từ 800-1.000 gốc mai vàng các loại.
Ngoài mai vàng tự nhiên, vườn mai của anh còn có các loại mai ghép nhiều giống mai trên cùng một thân, với nhiều thế rồng phượng rất đẹp. Hiện một cây mai kiểng cổ có tuổi 50-70 năm ở vườn nhà anh có giá 20-30 triệu đồng trở lên. Anh Tùng cho biết: “Mai vàng là giống cây trồng khó tính, khó chăm sóc. Mai nở đúng Tết hay không do nhiều yếu tố, trong đó quan trọng nhất là thời tiết, nhiệt độ.”
Không chỉ có các cá nhân làm giàu từ nghề trồng mai, rất nhiều miền quê đã trở thành các làng tỷ phú nhờ cây mai, điển hình như: làng mai Háo Đức, xã Nhơn An, huyện An Nhơn, tỉnh Bình Định; làng mai Phước Định, thuộc xã Bình Hòa Phước, huyện Long Hồ (Vĩnh Long) hay làng mai Thủ Đức (Thành phố Hồ Chí Minh),...
Từ một làng thuần nông nghèo khó, giờ đây Háo Đức đã trở làng trồng mai được hầu hết giới hoa kiểng và người kinh doanh mai Tết khắp mọi miền đất nước thuộc nằm lòng. Từ đầu đến cuối làng, đi đâu cũng thấy toàn là mai. Một chủ vườn mai ở đây tâm sự: “Ở Háo Đức, nhà nhà trồng mai, người người cố sức chăm mai. Cây mai san sát, từ ngoài ngõ đến tận hiên nhà. Một khoảnh đất dù nhỏ vài ba mét vuông cũng tận dụng trồng mai. Có cụ già ngoài 70 tuổi cũng đi mua giống mai về trồng để bán. Cây mai đã tạo nên sự đổi thay cho cả làng”.
Thị trường tiêu thụ mai Háo Đức khá rộng. Ngoài việc đáp ứng nhu cầu chơi mai Tết của cư dân trong tỉnh và các vùng phụ cận, mai Háo Đức còn được các đầu nậu kinh doanh hoa kiểng chuyên chở vào Nam, ra Bắc, lên Tây Nguyên để bán. Mỗi cây mai thương phẩm xuất xứ từ Háo Đức có giá bình quân từ vài trăm đến vài triệu đồng. Một số ít cây thuộc hàng “độc” (mai có tuổi thọ cao, dáng thế đẹp) có khi lên đến vài chục triệu đồng.
Vườn mai Háo Đức
Theo đánh giá của những người trong nghề, trồng mai không quá khó nếu như có niềm đam mê, yêu nghề, kiên trì và ham học hỏi. Những người chơi mai và cây cảnh trong cả nước đã lập các hội, câu lạc bộ trao đổi, trau dồi kinh nghiệm trồng, chăm sóc hoa mai. Các bạn có thể tham khảo, cập nhật thông tin tại một số trang web như: yeucaycanh.com,agriviet.com. nếu muốn thử sức với nghề này. Chúc các bạn thành công.
Tổng hợp
